Mesambria – Mesemvria - Nesebar
Antik kent Nesebar, Burgaz şehrine 28 km uzaklıktadır. Nesebar yarımadasında yer alır. En erken arkeolojik buluntular, M.Ö. VII-VI. yüzyıllarından kalma eski bir Trak köyü olduğuna işaret ediyor. M.Ö. VI. yüzyılın sonlarına doğru, 510 yılında, Megara, Kalkedon ve bugünün İstanbul'u Bizantion kentlerinden Yunan sömürgeciler buraya yerleşti. Şehir kısa sürede Batı Karadeniz kıyısında yer alan en büyük Yunan şehirlerinden biri oldu. Daha o dönemde bile kent bir kale duvarı ile güçlendirildi. Daha M.Ö. V. yüzyılın ilk yarısından itibaren burada gümüş sikke, daha sonra ise hemidram, tetradram ve stater olarak bilinen bronz ve altın sikkeler basılması, eski Mesambria'nın ne kadar güçlü bir kent olduğunu gösteriyor. En eski sikkelerin üzerinde miğfer, daha sonra ise savaş tanrıçası Pallas Athena tasviri de yer aldı.Kent M.Ö. 72'de Romalılar tarafından fethedildi. Daha sonra gelişen bir ticaret şehri haline geldi.
III. ve IV. yüzyılların sonunda, Roma İmparatorluğu Got kabileleri tarafından birçok saldırıya maruz kaldı. Sonuç olarak, Mesembria dahil neredeyse tüm Roma şehirleri güçlendirildi. Günümüzde yapılan arkeolojik kazılar, V. yüzyılın sonunda şehrin ana kapısı batı tarafında olmak üzere yoğun bir şekilde güçlendirildiğini ortaya koyuyor. Yapılan arkeolojik kazılarda 6 kule ve 8 metre yüksekliğe sahip anıtsal bir kale duvarı ortaya çıkarılmıştır. Daha sonralarda ise VI. yüzyılın sonunda; IX. yüzyılın ikinci yarısında; XIV. yüzyılın ilk yarısı ve aynı yüzyılın sonuna doğru, söz konusu duvar onarılmış ve inşaatı tamamlanmıştır.
681 yılında, Bulgaristan devletinin kuruluşundan sonra Mesemvria, Bizans-Bulgar sınırında yer alan bir şehir oldu. Burada bir gümrük de vardı. Şehrin ne kadar önemli olduğu, Bulgaristan sınırını koruyan müfrezenin bir komutanı(klisurarh) tarafından yönetilen büyük bir askeri birimin burada konuşlandırılmasıyla da kanıtlanmıştır.
Bizans imparatorlarından biri olan III. Leon’un /717-741/ ortaçağ Mezembria'sında büyüdüğü de başka bir gerçektir.
812 yılında Bulgar Hanı Krum, Mesemvria'yı Bulgar devletinin sınırları içine dahil etti. Daha sonra şehir Bizans'a verildi, ancak IX-X. yüzyıllarında iki ülke arasında ticaretin gerçekleştiği ana deniz noktası olarak kaldı.
1201'den sonra Mesemvria artık bir Bulgar şehri oldu. XIII. yüzyılın ortalarında Asen hanedanından Bulgar kralları, Nesebar kiliselerinden en az 3’ünü inşa etti- Azize Paraskeva Kilisesi, Başmelekler Michael ve Gabriel Kilisesi ve Aziz Todor Kilisesi. Şehir, çeşitli kaynaklarda önemli bir ekonomik ve siyasi merkez olarak defalarca belirtilmiştir. Aynı zamanda Çar II. Avan Asen'in damadının başkenti sayılır.
1257'de Mesembria kısa süreliğine bir Venedik filosu tarafından ve daha sonra da Bizans tarafından fethedildi. 1305'ten sonra yine Bulgar krallığının sınırlarına döndü. XIV. yüzyılda, Çar İvan Alexandır döneminde, şehir zenginleşti ve Bulgaristan'ın ana ticaret şehirlerinden biri haline geldi. Post, balmumu, buğday, bal vb. tarım ürünleri buradan ihraç edilmeye başlandı. Ana tüccarlar Cenova ve Venedik şehirleriydi. Bulgar kralları tarafından inşa ettirilen "Pantokrator" ve "Aziz Yoan Aliturgetos" kiliseleri de tam bu döneme aittir. Yine o zamandan beri kaynaklarda kasaba artık Bulgarca adı Nesebar olarak geçmeye başladı. Kent, Tırnovo Patrikhanesi'nin himayesinde bir anakent oldu.
1366 yılında şehir Savoya Kontu VI. Amadeo şövalyeleri tarafından fethedildi ve Bizans'a teslim edildi. 1396'da kısa bir süreliğine Osmanlılar tarafından fethedildi, lakin daha sonra Bizans'a iade edildi. 1453'ten sonra kalıcı olarak Osmanlı İmparatorluğu topraklarına geçti.
